Op maandag 29 maart, mijn verjaardag, werd de samenwerkingsovereenkomst tussen de nieuwe gemeentelijke handelaarsvzw en de gemeente officieel besproken op de gemeenteraad. Dankzij extra opzoekwerk had ik me zeer grondig kunnen voorbereiden… Vandaar hield ik een langere tussenkomst dan normaal.
Bedenking vooraf
Laat me, aan het begin van deze post twee positieve zaken expliciet benoemen en benadrukken:
- Vanuit mijn fractie zijn we zeer tevreden met de financiële inspanning van 70.000 € vanuit de gemeente. Nu we in die vervloekte derde coronagolf zitten is dat een belangrijk signaal naar onze zwaar getroffen middenstand. (Later komt er nog 70.000€ bovenop vanuit een nieuwe belasting.)
- Wij zijn zeer tevreden over de vele vrijwilligers die zich willen inzetten voor onze middenstand. We bewonderen hun engagement en zijn hun daar enorm dankbaar voor.
Die twee positieve elementen staan buiten discussie. En het verdere verloop van mijn tussenkomst raakt niet aan die twee startpunten
Inleiding
Ik bespreek de principiële bezwaren, dan een fundamenteel probleem en tot slot geef ik een lapmiddel. Dankzij de extra opgevraagde informatie, deze twee zwarte kaften, is het wat langer dan anders. Kort woord van dank voor de ambtenaren die deze nuttige info verschaft hebben. Ik zal van tijd tot tijd, met respect voor de anonimiteit, citeren uit deze bronnen.
Principieel bezwaar
Principieel heb ik vorige keer al aangehaald dat dit niet de juiste manier van samenwerken is. De gemeentelijke inspanning voor onze middenstanders en handelaars is lovenswaardig, dat staat vast, maar de manier waarop is totaal verkeerd. Je helpt hen niet door hen het initiatief te ontnemen en overheidsgestuurd te gaan werken.
Alternatieven
Echt helpen doe je door de juiste randvoorwaarden te creëren of met ondersteunende acties. In januari keurde onze eigen gemeenteraad een leegstandsheffing goed, wat alvast een goede stok is tegen lege etalages. Zoeken we een wortel dan kan je nu gewoon door de Vlaamse overheid de winkelstraat laten doorlichten: dankzij CD&V-minister Crevits is er een expertenteam dat ter plaatse komt kijken en verbeteringen voorstelt. Kosten die verbeteringen geld dan is er door haar zelfs 10 miljoen voorzien in het Investeringsfonds Handelskernversterking.
Het oprichten van een overkoepelende economische adviesraad, waarin dan individuele handelaars of koepels zoals VOKA Comeos of Unizo hun expertise met ons delen, was ook een goede manier geweest. Daarin hadden we dan ook de vrije beroepers betrokken. Dit zijn alternatieven voor het oprichten van een eigen Handlaarsvzw.
Men had ook voor een samenwerking met die vereniging kunnen gaan. Een zachte bijsturing via een subsidiereglement was perfect mogelijk geweest. Zo werken we al jaren met de jeugdbewegingen: bepaalde kwaliteitseisen staan in het subsidiereglement. Dat biedt de extra mogelijkheid dat andere gelijkaardige verenigingen kunnen opstarten, bv een vereniging met een focus op de Bredabaan of zelfs Deuzeld…
Advies Vlaamse overheid
En dit is zeker niet wat wilde oppositie-kritiek. Uit de bijkomende info blijkt immers dat de Vlaamse ambtenaar van afdeling Binnenland Bestuur waaraan de gemeente advies vroeg dat ook voorstelde.
“In de praktijk zie ik weinig redenen voor de gemeente om te participeren in de vzw.” (…)“Ik zou louter opteren voor een subsidiereglement. Het meegestuurde model kan eenvoudig in die zin aangepast worden. Het subsidiereglement vermeldt dan de algemene subsidievoorwaarden (zie vooral artikel 2 en daarnaast ook de artikelen 4 en 5). Een concreet overzicht van geplande activiteiten en engagementen, zoals voorgesteld door de vzw zelf, kan vervolgens opgenomen worden in het jaarlijkse subsidiebesluit dat op het reglement gebaseerd is.”
mail van 10 februari 2021 van ABB naar de gemeente Schoten
Civil Society
Principieel is de oprichting van en de participatie in de vzw voor ons gemeentebestuur, ondanks het mooie doel, niet de juiste keuze. Wij van CD&V willen niet zoals een sovjet-overheid overal mee aan de stuurknuppel zitten. We laten ruimte voor verenigingen en organisaties om in de samenleving als civil society te functioneren.
Ik had hier graag nog wat langer op ingaan, maar intussen besefte mijn kleine politieke teen dat dat geen zin had. De meerderheid was al veel te ver in het verhaal gevorderd. Ze maakten al teveel kosten aan de consultant. De vrijwilligers hadden de vzw al mee opgericht,… Ik kon misschien wel leden van de meerderheid overtuigen, maar hun stemgedrag ga ik niet meer kunnen veranderen. De handelaarsvzw is opgericht en we zullen errond moeten werken. Ik wil de vrijwilligers nogmaals bedanken en veel succes toewensen met de gemeentelijke vzw.
Gemeentelijke (?) VZW
En ik spreek hier consequent over de gemeentelijke handelaarsvzw. In tegenstelling tot wat in het ontwerp van gemeenteraadsbesluit staat of wat de bevoegde schepen met haar “door en voor handelaars” ook altijd beweert, is dit wel degelijk een door de gemeente beheerste en gecontroleerde vzw. Door dit te ontkennen probeert men bewust aan de verplichtingen te ontkomen en dat gaat tot het fundamenteel probleem leiden, het tweede deel van mijn tussenkomst.
Ontwerpbesluit
In het ontwerpbesluit staat een heel rare gedachtenkronkel om toch maar te verantwoorden dat de gemeente zelf geen actor zou zijn:
“Overwegende dat het evenwel niet de bedoeling kan zijn dat de gemeente Schoten zelf zeer concrete evenementen, initiatieven en acties uitrolt, dat het niet past dat een openbaar bestuur zich op een dergelijk operationeel niveau inlaat met economische en operationele risico’s verbonden aan concrete acties en evenementen;”
besluit gemeenteraad 29 maart 2021
Deze uitspraak is toch werkelijk ongeloofwaardig? We organiseren als gemeente jeugdkampen, sportkampen en culturele voorstellingen. Zijn dat geen concrete evenementen? Dragen die geen economische of operationele risico’s? En zonder er lang over uit te wijden, de laatste twee organiseren we succesvol via een verzelfstandigd agentschap. Ons ontwerpbesluit is dus niet consequent met ons eigen gemeentelijk beleid. Ik zou persoonlijk adviseren van dit te schrappen.
“Door en voor”?
Afspiegeling?
Maar essentieel, de vzw is toch “door en voor handelaars”? Twee bedenkingen. Ten eerste sprak ik de voorbije maanden met heel wat handelaars. Handelaars die perfect in de doelgroep passen en een aantal zelfs die zeer enthousiast waren over het initiatief, maar ze geven bijna allemaal aan dat het voor hen niet haalbaar is. Ze zijn, als kleine zelfstandigen, te veel bezig met hun eigen zaak draaiende te houden. Hun angst is dat vooral de grote spelers tijd en ruimte kunnen maken om in deze raad te zetelen. Krijgen we dan wel een goede afspiegeling…
Statuten van de handelaarsvzw
Ten tweede is die mantra “voor en door” fout als we ten gronde door de statuten van de handelaarsvzw gaan. Allereerst is het zo dat de statuten geschreven zijn door de gemeente, in samenwerking met de consultant. Maar op geen enkel moment hebben de verschillende stichtende leden onderling de kans gehad om van idee met elkaar te wisselen. Dat werd pijnlijk duidelijk op de video-opname van de stichtingsvergadering. Op die vergadering waren trouwens 5 ambtenaren aanwezig, de schepen en een gemeentelijke consultant om alles in goede banen te leiden.
Maar de tekst van de statuten maakt nog meer duidelijk. Als gemeente hebben we maar één stem in de raad van bestuur, namelijk onze schepen én maar één stem in de algemene vergadering, terug de schepen. Maar die ene stem in de algemene vergadering is wel een blokkerende stem. Volgens artikel 18, §4 kan de AV niet geldig vergaderen als de gemeente afwezig is. Staat een agendapunt de meerderheid niet aan, dan volstaat het van afwezig te zijn en zo blokkeer je de werking. En dit is maar één voorbeeldje…
Wel een controlerende stem, maar geen gemeentelijke vzw? Hoe kan dat?
Bewust omzeilen
Na de gemeenteraad van januari zocht de meerderheid extra juridisch advies. En in die hulpvraag aan de aangesproken advocaat, een mail 9 februari, staat expliciet het volgende:
“De zorg is vooral dat omwille van de grote bijdrage van het bestuur aan de VZW deze gekwalificeerd zou kunnen worden als een gemeentelijke VZW (waar andere regels gelden inzake evenredige vertegenwoordiging dan een gewone vzw).”
mail 9 februari 2021 van gemeente Schoten aan aangestelde advocaat
Zo’n officiële gemeentelijke vzw heeft niet alleen andere regels inzake de vertegenwoordiging van de gemeente, maar, veel belangrijker, ook naar openbaarheid en transparantie. En dat is hier mijn fundamentele bezwaar.
Ik vergelijk het met het cultuurcentrum om dit duidelijk te maken.
- De gemeentelijke handelaarsvzw heeft één gemeentelijke vertegenwoordiger in haar Raad van Bestuur, verplicht een schepen (Art 7§4). Ons cultuurcentrum zorgt dat iedere fractie vertegenwoordigd is (Art 16, §1).
- De agenda van de Algemene vergadering van de handelaarsvzw gaat enkel naar het college (Art 16, §2), de agenda van het cultuurcentrum komt hier op de gemeenteraad (Art 9, §2) (dit was trouwens ook een juridische advies, dat niet gevolgd werd. Mail van 16 maart van de advocaat).
- Ons cultuurcentrum volgt de uitgebreide motiveringsplicht bij beslissingen die voorvloeit uit die openbaarheid (Art 28), bij de handelaarsvereniging wordt zelfs niet over zo’n motivering gesproken.
- Om de vergelijking helemaal af te maken: We hebben daarnet aan het cultuurcentrum, als we er de schoolvoorstellingen bijtellen, een budget van 107.000€ toegekend. De handelaarsvereniging krijgt 140.000€, dus 30% meer.
Het gebrek aan die openbare motivering heeft duidelijke gevolgen. Een voorbeeld: de handelaarsvereniging stelt binnenkort een projectbureau aan als centrummanager. Die neemt dan bijna de volledige dagdagelijkse controle van de vzw over. Maar de handelaarsvzw moet daarvoor geen formele onderhandelingsprocedure opstarten. Iets wat onze gemeente wel moet doen. Op de oprichtingsvergadering leek de huidige projectleider via “ontzorging” alvast wel naar die functie te solliciteren. Ik hoop dat die “ontzorging” niet al het goedbedoelde budget opeet…
Democratische bescherming van belastinggeld
Voor ons als fractie is het gebrek aan openbaarheid een fundamenteel bezwaar… We omzeilen hier democratische bescherming van belastinggeld. Dat verhindert dat we dit punt konden goedkeuren.
Het was zelf is een politieke keuze geweest van het huidige schepencollege. Met de schandalen uit Antwerpen in het achterhoofd begrijp ik dit helemaal niet. Transparantie had hierover wel gemogen…
Een lapmiddel
Tot slot. Ik had nog een lapmiddel beloofd. De handelaarsvzw is opgericht. Ik zou graag forse verbeteringen zien in de statuten ervan. Maar daar kan en mag de gemeenteraad niet over beslissen, enkel de AV van de vzw zelf. Ik hoop dat onze gemeentelijke vertegenwoordiger de bezorgdheden meeneemt en daar bespreekt.
Maar waar we als gemeenteraad nog wel een impact op hadden, is op de samenwerkingsovereenkomst. Vanuit onze fractie wensten we daarom een klein amendement toevoegen aan artikel 5.2. Dat zijn de concrete verplichtingen van de handelaarsvzw. Dit amendement voegt, binnen de grenzen van de huidige statuten, een waarnemer zonder stemrecht toe aan de Algemene Vergadering en de Raad van Bestuur.
Het concrete amendement luidde als volgt: om op haar AV en het Dagelijks Bestuur een waarnemer van iedere politieke fractie die in de gemeenteraad vertegenwoordigd is, toe te laten conform artikel 18, §2 en artikel 27, tweede lid. Deze waarnemer wordt schriftelijk via mail voorgedragen bij de voorzitter van de vzw door de fractievoorzitter van bovengenoemde fracties. De waarnemers tellen niet mee voor het bepalen van een quorum, moeten zich aan de bepalingen van artikelen 34 en 35 houden en kunnen de rol van gemeentelijke vervanger conform artikel 18 §4 niet waarnemen, tenzij bij schriftelijke bevestiging.
Reactie Meerderheid
Ik verschoot van de reactie van de bevoegde Schepen. Eigenlijk bleef ze Oost-Indisch doof voor heel de problematiek rond de openbaarheid en transparantie. En voegde ze eraan toe dat ze geen politieke inmenging wil in het bestuur van de handelaarsvzw.
“Geen jurist”
Op al de aangehaalde openbaarheidsproblemen antwoorde de Schepen dat ze geen jurist is en daarom geen uitspraak wou doen over de juridische vragen. Maar dat is een vals excuus. Er is een fundamenteel verschil tussen wettelijkheid en rechtvaardigheid. Het eerste is het expertise domein van juristen, maar het tweede heeft een menselijke vertaling nodig door ofwel rechters ofwel politici.
De Schepen trok ook een valse parallel naar de marktcommissie. Die wordt geleid zonder politieke vertegenwoordiging. Maar de marktcommissie krijgt dan ook geen groot budget.
“Geen politieke inmenging”
Haar tweede argument vond ik op het eerste zicht wel correct. Het kan niet de bedoeling zijn dat de werking geblokkeerd wordt door politieke discussies. Maar als je er verder over nadenkt, klopt haar argument ook hier niet.
Wil je politieke inmenging vermijden, dan zijn er twee manieren. Ofwel steek je geen enkele politieker in de vergadering, ofwel trek je iedereen mee in bad. Maar doordat de Schepen er nu wel inzit, valt optie één af. En optie twee (ons amendement) stemde de meerderheid vervolgens ook weg. We zitten nu met een handelaarsvzw waarover altijd een deel van de gemeenteraad (onterecht) extra kritisch zal zijn.
Bovendien begreep de Schepen het verschil tussen een waarnemer en een bestuurder niet. Een waarnemer is iemand die geen stemrecht heeft. Enkel horen, zien en zwijgen. Het was dus een constructief verzoenvoorstel, maar in Schoten wil men de beslissingen blijkbaar niet in het openbaar nemen.
Slotbeschouwing
Ik sluit af waarmee ik begonnen ben. De vrijwilligers bewonder en dank ik nogmaals voor hun engagement. Het budget is voor onze zwaar getroffen handelaars meer dan een mooi symbool. Maar ik betreur het gebrek aan democratische controle.
Je kan het agendapunt hier herbekijken.